Transitie

Van ongemerkt tot heel ingrijpend; in ons leven maken we allerlei transities door. Een levensveranderende gebeurtenis kan dit in gang zetten. Ook bijvoorbeeld wanneer je leeftijd verandert en je in een nieuwe levensfase terechtkomt, kun je een transitie ervaren.

Verandering, transitie en transformatie
De verandering is de feitelijke gebeurtenis: de geboorte van je kind, een scheiding, een ongeluk, een nieuwe baan, in een ander team moeten werken bij een reorganisatie, met pensioen gaan. De transitie vindt plaats in de onderstroom, in jouw ervaring: het is het innerlijke fysieke en mentaal-emotionele proces waar je doorheen gaat in het verwerken van de gegeven verandering.

Transitie stamt van het Latijnse woord ‘transitio’, wat ‘overgang’ betekent. Transitie is de ervaring van verschillende fases van verandering. Bij transitie is sprake van een veranderproces, een overgang gefaseerd in de tijd. Bij transformatie is sprake van verandering van vorm. Er ontstaat een nieuwe vorm uit de al aanwezige vorm, waarmee de oude vorm verdwijnt. Deze vormverandering kan niet meer naar de oude vorm teruggedraaid worden.

Het model van transitiedeskundige William Bridges laat zien dat we in transities door drie fases heen bewegen. Iedere transitie begint met het afscheid van het oude. Het is de fase van afsluiten, verliezen en loslaten.

Gebeurt dit uit eigen wens, bijvoorbeeld als je vanuit eigen keuze van baan verandert en afscheid neemt van je oude werk, dan kan dit emotioneel relatief makkelijk zijn. Vinden er veranderingen plaats die je niet wilt, of maak je ingrijpende gebeurtenissen mee, dan kan deze fase moeilijk en pijnlijk zijn. Het aanvaarden van wat er gebeurt en wat het met je doet, is dan soms een opgave. Voor onze persoonlijkheid (met ons ego, gevestigde patronen in ons fysieke lichaam) kan dit spannend zijn, pijnlijk, verwarrend. Zeker als je kwijtraakt waar je aan gehecht bent. Gevoelens van verlies en onthechting wortelen diep in onze biologische overlevingsresponsen. Ons systeem probeert te behouden wat er is, en probeert de ervaring van pijn en verlies te vermijden. Het kan raken aan doodsangst en ons overlevingsinstinct.

Het erkennen en kunnen doorleven van deze gevoelens is belangrijk om de fases van de transitie te kunnen verwerken. De ervaring van veiligheid en vertrouwen is daarbij fundamenteel. Dit kunnen we zowel in onszelf voelen als bij anderen, die een ‘secure base’ voor ons kunnen zijn. Wanneer we deze gevoelens kunnen toelaten en accepteren, kan de energie doorstromen. Dit geeft ruimte, wat je kunt ervaren in bijvoorbeeld opluchting, minder spanning in je lijf, meer beweeglijkheid in bepaalde lichaamsdelen die eerder vastzaten.

‘Not in his goals but in his transitions man is great’ – Ralph Waldo Emerson

De ‘neutral zone’ is de fase waarin het oude verdwenen is, maar het nieuwe zich nog niet aandient. In de natuur kun je december en januari zien als de tijd van de ‘neutral zone’. Nadat in de herfstperiode de bladeren zijn losgelaten, komt in de wintermaanden de sapstroom in de bomen tot stilstand. De delen van gewassen die niet tegen vorst kunnen, sterven af. De levensenergie is teruggetrokken in de stam en de wortels, in het centrum van het organisme. De energie wordt gespaard; er vindt weinig beweging en uitwisseling plaats. Geen wonder dat we als mens in deze periode van het jaar vaak minder energie ervaren.

Deze tussenfase noemen wij de ‘niet-meer-en-nog-niet-fase’. Het oude ligt al achter je en geeft geen houvast meer, maar je weet ook nog niet hoe het verder gaat en wat je moet doen. In sommige gevallen is dit geen probleem en heb je er geen moeite mee. De niet-meer-en-nog-niet-fase kan ook gevoelens van angst, leegte, zinloosheid of onzekerheid oproepen. Tegelijk met de openheid waarin het nieuwe kan ontstaan. Doordat oude structuren en patronen verdwenen zijn, ontstaan mogelijkheden om te leren en kunnen nieuwe patronen zich gaan aandienen. Onze neiging kan zijn om in de fase van openheid en leegte vanuit ons hoofd meteen nieuwe doelen te formuleren of plannen te maken, en daar aan te gaan werken. Als je dit bij jezelf bemerkt, is het waardevol om te onderzoeken of dit een waarachtige beweging is waar werkelijk energie en vervulling in zit, of dat het een mechanisme is om lastige gevoelens als leegte te vullen.